منابع طبیعی سقز

بیان مسائل و مشکلات منابع طبیعی و محیط زیست

منابع طبیعی سقز

بیان مسائل و مشکلات منابع طبیعی و محیط زیست

استفاده از مطالب این وبلاگ با ذکر منبع بلامانع می باشد.

پیوندهای روزانه

۱۲۲ مطلب در مرداد ۱۳۹۶ ثبت شده است

آب میره توی هورالعظیم، هدر میره

در حالی که سرزمین ایران هر روز بیش از گذشته با بحران بیابانزایی و گرد و غبار، کمبود منابع آبی و افزایش دمای هوا مواجه می‌شود اما با گذشت نزدیک به سه سال از ابلاغ بخشنامه وزارت جهاد کشاورزی از ممنوعیت کاشت برنج در تمامی استان‌های کشور (بجز دو استان مازندران و گیلان)، همچنان هزاران هکتار از اراضی کشور در استان‌هایی همچون یزد، سیستان و بلوچستان، فارس، خوزستان، اصفهان، خراسان جنوبی و...

به گزارش سلامت نیوز، ایران نوشت: بدون کوچک‌ترین ممانعتی از سوی دستگاه‌های نظارتی و اجرایی زیر کشت برنج می‌رود. این درحالی است که بر اساس اعلام فائو در هیچ کجای دنیا، برنج در مناطقی با بارش کمتر از 800 میلیمتر کشت نمی‌شود.اما در ایران از دل کویر طبس و بیرجند گرفته تا یک قدمی کانون‌های گرد و غبار در خوزستان که روز به روز در حال گسترش هستند همچنان برنج کشت می‌شود و مسئولان محلی نیز همچنان از این اقدام حمایت می‌کنند. در همین حال دو هفته قبل و در جریان برگزاری کنفرانس بین‌المللی گرد و غبار در تهران، گروهی از میهمانان خارجی اجلاس به منظور بازدید از اقدامات ایران در مقابله با بیابانزایی راهی اهواز شدند.

اما در مسیر اهواز به دشت آزادگان با پارادوکسی مواجه شدند که نشان می‌داد انگار معضل گرد و غبار و کم آبی در ایران آنچنان که به نظر می‌رسد هنوز هم جدی تلقی نمی‌شود. چون تنها در فاصله کمتر از 10 کیلومتری تپه های‌ الله اکبر که از کانون‌های بحرانی گرد و غبار منطقه به شمار می‌رود تا چشم کار می‌کرد زمین‌های اطراف زیر کشت برنج رفته بود. این در حالی است که برای تولید هر کیلوگرم برنج 4000 لیتر آب باید مصرف شود که کشت آن در مناطق گرم و خشک با دمای هوای بالا گاه بیش از اینها افزایش می‌یابد. با این حال و در شرایطی که بیش از یک میلیون و 200 هزار هکتار از مساحت خوزستان را بیابان تشکیل داده و 350 هزار هکتار از کانون‌های بحرانی این استان اتفاقاً به دلیل نبود آب و سوءمدیریت ایجاد شده، آب ارزشمند استان اینچنین در گرمای 50 درجه به پای کشت برنج هدر می‌رود. آنچه در ذیل می‌آید گفت‌و‌گوی کوتاه« ایران» با عبدالرضا سعیدی نیا فرماندار شهرستان دشت آزادگان در خوزستان است.


ما در مسیر که می‌آمدیم دو طرف جاده کیلومترها شالیزار می‌دیدیم، آن هم در این شرایط کم آبی در خوزستان و در حالی که وزارت جهاد کشاورزی سه سال است که ابلاغ کرده کشت برنج بجز دو استان مازندران و گیلان در 14 استان دیگر کشور ممنوع است، چرا در این وضعیت برنج کاشته می‌شود؟
خدمت شما عرض کنم که دو سال است به منظور تثبیت جمعیت خط مرزی و بحث موضوعات امنیتی مترتب بر آن، کشاورزی در این منطقه رونق گرفته است و مردم اینجا فقط گندم و جو و برنج می‌کارند.


کاشت برنج به چه قیمتی؟ آن هم در این دمای بالای 50 درجه و در شرایط کم آبی چطور کاشت برنج را توجیه می‌کنید؟
خیلی عالی است، اتفاقاً خیلی خوب شده است.


این وضعیت خیلی عالیه؟
بله، خیلی خوب شده است. الان آورده سد ما امسال خیلی خوب بوده است.


ولی در یک قدمی جایی که این زمین‌ها زیر کشت برنج رفته و زمین‌ها غرقابی شده ما بیابان و کانون بحران گرد و غبار داریم و بعد شما می‌گویید این خیلی خوب است؟
بله، چون شما در جریان نیستید که من چه می‌گویم، من همچنان می‌گویم خیلی خوب بوده و عالیه. شما عصبانی هستید الان (با خنده) و بهتره به اعصابتان مسلط باشید. نگاه کنید ما مثل شما یک بعدی به قضیه نگاه نمی‌کنیم.


یعنی وزارت جهاد کشاورزی متوجه نبودند که آمدند برنج کاری را در همه استان‌های کشور بجز دو استان مازندران و گیلان ممنوع اعلام کردند؟
چرا، چرا اتفاقاً متوجه بودند. اما ببینید این به نسبت برنجی که در اون استان‌ها کاشته می‌شود چیزی نیست.


ولی در خوزستان هم کاشت برنج ممنوع است.
نه ممنوع نیست.

عرض کردم که طبق ابلاغیه وزارت جهاد کاشت برنج در همه استان‌ها بجز دو استان مازندران و گیلان ممنوع است و خوزستان هم یکی از استان‌های ممنوع برای کشت برنج است.


ببینید به لحاظ نگاه‌های منطقه‌ای ما اینجا بحث امنیتی داریم.

دو سال است به منظور تثبیت جمعیت خط مرزی و بحث موضوعات امنیتی مترتب بر آن، کشاورزی در این منطقه رونق گرفته است و مردم اینجا فقط گندم و جو و برنج می‌کارند.ما با مصوبه کمیته بحران استان به این نتیجه رسیدیم که با رعایت تمامی جوانب بیاییم آن آبی را که در اختیار ماست و می‌توانیم با آن کشت‌های دیگر را مدیریت کنیم همین آب را به دلیل اینکه اضافه شده و چون کار مردم و حرفه مردم هم کاشت گندم و برنج است بیاییم درست ازش استفاده کنیم به جای اینکه بذاریم آب هدر بره، کشاورزی کنیم.اینجا دم مرز است اگرکشاورزی نکنند که جمعیت نمی‌ماند. جمعیت اینجا قبل از جنگ بالای 100 هزار نفر بوده، الان جمعیت ساکن در این منطقه زیر 7000 نفر است. اگر این جمعیت را نتوانیم اینجا حفظ کنیم باید ارتش و نیروهای نظامی را برای حفظ امنیت مرزها در اینجا مستقر کنیم. موضوع دوم اینکه زندگی مردم برای ما خیلی مهم است


خب چون بحث امنیتی دارید باید حتماً برنج بکارید؟
نه بینید شما این‌طور سؤال نکنید. ما از سر ناچاری می‌کاریم. این آبی را که مردم اینجا دارند باهاش کشاورزی می‌کنند با EC 3000 داره می‌یاد اینجا. این میره برای کجا؟ این آبی است که رد می‌شه میره برای هور و از سد کرخه می‌آید. اینجا انتهای حوضه آبی کرخه است. اتفاقاً این یکی از هنرهای کشاورزان ماست که می‌توانند از این آب حداکثر استفاده را ببرند.


یعنی می‌فرمایید در این منطقه آب زیاد دارید و به همین دلیل برنج می‌کارید؟


نه آب زیاد نداریم. ما مدیریت کردیم، برنامه‌ریزی کردیم که به هر شکل ممکن جمعیت را اینجا تثبیت کنیم. تثبیت جمعیت هم از دو جنبه قابل بررسی است؛ یکی بحث اجتماعی‌اش و دیگری بحث امنیتی‌اش. اینجا دم مرز است اگرکشاورزی نکنند که اینجا جمعیت نمی‌ماند. جمعیت اینجا قبل از جنگ بالای 100 هزار نفر بوده، الان جمعیت ساکن در این منطقه زیر 7000 نفر است. اگر این جمعیت را نتوانیم اینجا حفظ کنیم باید ارتش و نیروهای نظامی را برای حفظ امنیت مرزها در اینجا مستقر کنیم. موضوع دوم اینکه زندگی مردم برای ما خیلی مهم است.


یعنی الان زندگی مردم و امنیت منطقه گره خورده به کشت برنج؟

نه، به فعالیت اقتصادی مردم و به درآمد مردم گره خورده است. منتها برنج را من نمی‌دانم شما چرا اینقدر بهش واکنش نشان می‌دهید.به خاطر اینکه برنج نیاز آبی بالایی دارد.


خب این اشکالی نداره؟
چطور اشکالی نداره؟ ما از کشت‌های دیگرمان می‌زنیم و به کشتی که مردم نیاز دارند می‌پردازیم وگرنه ما الان کشت حبوبات و صیفی جات هم داریم.
اتفاقاً درست به همین دلیل است که الان وزارت جهاد کاشت برنج را ممنوع کرده است، به دلیل محدودیت منابع آب در کشورمان، اما متأسفانه در اصفهان و سیستان هم مثل اینجا دارند در یک اقلیم نامناسب برنج کشت می‌کنند و این آب ارزشمند را برای کاشت این محصول از بین می‌برند و فقط در دو استان شمالی برنجکاری مجاز اعلام شده است.


نه این‌طور نیست!ولی این ابلاغیه وزارت جهاد کشاورزی در دولت تدبیر و امید است.

نخیر.شما حتی می‌توانید با یک گوگل سرچ هم اخبار مرتبط با این ابلاغیه وزارت جهاد کشاورزی را ببینید.

این کار من است، شما می‌خواهید کار من را به من بگویید.

منم کارم خبرنگاری است و خدمت تان عرض کردم خبرش را خود وزارتخانه اعلام کرده.
ببینید ما با مصوبه کمیته بحران استان به این نتیجه رسیدیم که با رعایت تمامی جوانب بیاییم آن آبی را که در اختیار ماست و می‌توانیم با آن کشت‌های دیگر را مدیریت کنیم همین آب را به دلیل اینکه اضافه شده و چون کار مردم و حرفه مردم هم کاشت گندم و برنج است بیاییم درست ازش استفاده کنیم به جای اینکه بذاریم آب هدر بره، کشاورزی کنیم.


چرا هدر بره؟ مگه این آب کجا میره که هدر میره؟
خب آب باید بره هور دیگه (منظور هورالعظیم)


خب اگه بره توی هور، هدر میره؟
نه هدر نمیره، اما آبی که باید بره هور و عمده‌اش به‌دلیل برخی مشکلاتی که وجود دارد میره به سمت عراق، ما توی راه ازش استفاده می‌کنیم.


توی هورالعظیم هم که دیوار مرزی است چطور میره توی عراق؟
نخیر شما خبر ندارید. کجا دیوار مرزی است. ما آب‌مان اونجا تبادل می‌شه.


بسیار عالی، اصلاً دیوار مرزی هم نیست. اما فایده رفتن این آب به هور در خاک عراق این است که حداقل اونجا تالاب خشک نمی‌شه تا بعد گرد و خاکش بیاد روی سر خوزستانی‌ها.
نخیر، کانون‌های گرد و خاک جای دیگری هستند


یعنی می‌فرمایید بستر مجموعه تالاب‌های بین النهرین در عراق بستر گرد و خاک نیست؟ همین دیروز رئیس جمهوری و رئیس سازمان محیط زیست و همه اذعان داشتند منشأ گرد و خاک‌های ایران بستر خشک شده همین تالاب در عراق است.
من این را نمی‌گویم. آقای رئیس جمهوری درست می‌گویند. منتهی اطلاعاتی که ما داریم جنابعالی ندارید. شما ذهنیت‌تان درست نیست.


خب شما اطلاعات دارید بفرمایید ارائه کنید.
آخه شما سؤال نمی‌پرسید که، فقط موضع می‌گیرید.


آقای سعیدی نیا، من یک سؤال مشخص داشتم اینکه چرا با وجود ممنوعیت کاشت برنج همچنان اجازه می‌دهید با این شرایط برنج کشت بشه؟ شما می‌گویید بحث امنیت است. من می‌گویم امنیت مردم چه ربطی به کشت برنج دارد؟
خیلی ربط داره.


امنیت به کشت عدس و گندم و محصولات با نیاز آبی کمتر ربطی نداره فقط به کشت برنج ربط داره؟

نه این‌طور سؤال نکنید این سفسطه است. شما سؤال نمی‌پرسید شما دارید موضع می‌گیرید.


من می‌گویم چرا در منطقه‌ای که با بحران کمبود آب، بحران گرد و غبار و با افزایش دمای شدید هوا مواجه است و اتفاقاً درهمین یک قدمی شما این همه کانون‌های بحران گرد و غبار وجود دارد، شما دارید محصولی را کشت می‌کنید که نیاز آبی بسیار بالایی دارد در حالی که این آب می‌تونه بره توی تالاب و شما هم محصولی با نیاز آبی کمتر کشت کنید.
این آب اتفاقاً داره میره توی تالاب. شما همش موضع دارید. ولی ما به فکر مردم خودمان هستیم ما به فکر مردمی هستیم که مرزدار هستند و نخستین خطری که برای کشور ایجاد بشه اینها جلو دشمن می‌ایستند. اینها باید زندگی کنند حالا یا با برنج یا با گندم یا با هر چیز دیگر.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۰۱ مرداد ۹۶ ، ۰۸:۳۷
پیمان صاحبی


سدسازی؛ توهم توسعه!

*محسن تیزهوش: در دهه‌های اخیر موضوع سدسازی در میان کارشناسان حوزه آب، اقلیم و محیط‌زیست به بحث و بررسی فراوان گذاشته شده و در این راه، همواره مخالفان و موافقان بسیاری وجود دارند که هر یک دلایل خاص خود را مطرح و بر آن پافشاری می‌کنند.

به گزارش سلامت نیوز، وقایع اتفاقیه در ادامه نوشت: دراین‌بین فعالان و کارشناسان مستقل و همچنین جوامع محلی که با چشم خود آسیب‌های اکولوژیک حاصل از طرح‌های شتابزده و به دور از ارزیابی‌های حقیقی را دیده و طعم تلخ ورشکستی زیستی را چشیده‌اند، گواهی می‌دهند که در هر منطقه‌ای نباید به‌سمت ساخت سدهای بزرگ حرکت کرد!

شوربختانه در بسیاری از موارد شرایط آب‌و‌هوایی، تنوع زیستی و اقتصاد بومی نه‌تنها نادیده گرفته می‌شود بلکه درنهایت شاهد قربانی‌شدن سرمایه‌هایی هستیم که در بلندمدت موجب آسیب‌های عمیق اجتماعی، فرهنگی و سیاسی شده و امروز هیچ‌کس نمی‌تواند پاسخگوی این همه مالیات زیستی باشد! امروزه بسیاری از کشورهای صنعتی و توسعه‌یافته جهان به‌سمت یافتن راهبردهای نوین به دلیل نگهداشت منابع آب هستند که می‌توان ساخت سدهای زیرزمینی، آبخوان‌داری و حفاظت از سفره‌های آب زیرزمینی را نام برد؛

البته دراین‌میان نمی‌توان از تأثیر محاسبه آب مجازی در کنار بازیافت آب به‌ویژه در بخش‌های مهم و حساسی همچون صنعت، کشاورزی و مصارف خانگی به‌سادگی گذشت! از‌سوی‌دیگر و در سرزمین‌های خشک و فراخشکی همچون ایران که موضوع مدیریت صحیح منابع آب به ‌دلیل ریزش‌های کم جوی و تبخیر بسیار بالا در کنار هدررفت گسترده در بخش‌های گوناگون و عدم آینده‌نگری و توسعه ناپایدار، شاهد بروز چالش‌های فراوانی در این بخش هستیم، بر بنیاد تحقیقات انجام‌شده و شواهد جاری در بسیاری از نقاط کشور امروز ۳۵۰ دشت کشور مرزهای اکولوژیک را رد کرده و در حال نابودی است.

از‌سوی‌دیگر، کشاورزی ناپایدار، سنتی و کم‌بازده، اسباب حفر بیش از ۳۰۰ هزار چاه غیر‌مجاز شده و کشت افسارگسیخته محصولاتی آب‌بر و نامتناسب با توان اقلیمی منطقه، ایران را دچار آسیب جدی کرده و امروز با تولید و گسترش کانون‌های گردوغبار به‌ دلیل خشک‌شدن اکوسیستم‌های آبی تالاب‌ها و دریاچه‌های بی‌شماری که حافظ امنیت غذایی و تنوع زیستی کشور بودند، گرفتار خشکسالی‌های انسان‌ساخت شده و هزینه این نابودی را نسل امروز با خشمِ نسل‌های آتی پرداخت خواهد کرد! همان‌طور که در بالا نیز اشاره شد، یکی از راهبرد‌های منسوخی که در کشورهای درحال‌توسعه هنوز هم بر آن پافشاری می‌شود، سدسازی است، درحالی‌‌که کمتر سرزمینی وجود دارد که در میان کمربند خشک زمین قرار گرفته باشد و با ساخت پروژه‌های این‌چنینی بر مشکل کم‌آبی پیروز شده باشد!

دراین‌بین و با نگاهی به شرایط حاکم بر اقلیم کشورمان و با درنظرگرفتن تنش‌های جهانی همچون تغییرات اقلیمی درخواهیم یافت که ما در شرایط خاص جغرافیایی قرار داشته و بیش از 90 درصد از وسعت خود را در میان مداری می‌بینیم که اقلیم خشک و فراخشک حاکم است. شوربختانه در دهه‌های اخیر و با شتابی که بر برنامه‌های به‌اصطلاح توسعه‌محور گرفته‌ایم، بسیاری از بخش‌های مرطوب و فرامرطوب خود را نیز قربانی کرده و دراین‌بین با نگاهی به شرایط حاکم بر جنگل‌های زاگرس در غرب کشور می‌توانیم نشانه‌های گسترش بیابان را مشاهده کنیم! از‌سوی‌دیگر، سهم ما از ریزش‌های جوی فقط یک‌سوم میانگین بارندگی جهان بوده و بر‌اساس تحقیقات انجام‌شده، میزان تبخیر و تعرق نیز با آماری نزدیک به سه برابر میانگین جهانی، ما را در تنگنای زیستی قرار داده و این در حالی است که سهم مصرف و هدررفت منابع آب در دو بخش صنعت و کشاورزی به‌شدت بالا بوده و با آماری بیش از 90 درصد، بن‌بست‌های زیستی و اکولوژیک کشور را تاریک‌تر از گذشته کرده است.

می‌گویند برخی با متهم‌کردن سدسازی درپی عقب‌نگه‌داشتن کشور هستند اما اگر صادقانه، بدون درنظرگرفتن منافع مالی و فارغ از سیاه‌نمایی یا سفیدنمایی‌های رایج به این موضوع بنگریم، نیک درخواهیم یافت که با توجه به عدم شناخت صحیح از توانایی‌های بوم‌شناختی سرزمین، مدیریت غلط منابع آب، عدم پرداختن به موضوع بازیافت آب، بهره‌کشی‌های متداول از دشت‌های کشور در کنار افزایش جمعیت سبب امنیتی‌شدن آب شده و کوبیدن بر طبل توخالی سد‌سازی، چاره کار مدیریت آب در ایران نبوده و نیست!

در مقابل، احداث آبگیرهای کوچک، بازیافت آب در صنایع، استفاده از کشاورزی نوین، سیاست‌های کنترل جمعیت، جلوگیری از تخریب و نابودی جنگل‌ها و مراتع، حفاظت از منابع خاک، نگهداشت سدهای زیرزمینی، احداث نیروگاه‌های خورشیدی و بادی، حراست از رودخانه‌های کشور، برخورد بی‌چون‌وچرا با افراد و نهادهایی که درپی حفر چاه‌های غیر‌مجاز هستند و گرفتن مالیات‌های بسیار سنگین از صنایعی که در هدررفت آب نقش عمده‌ای داشته و الزامات محیط‌زیستی را رعایت نمی‌کنند، می‌توانند راهگشای این تنش آبی‌رنگ باشند.

به عنوان مثال، بسیاری از شهرها و استان‌های ایران وارد تنش آبی شده ولی با تمام هشدارهای داده‌شده، باز هم شاهد گسترش کشاورزی در شهرهایی همچون کوهدشت در استان لرستان یا کاشت برنج در شهرستان مرودشت استان فارس هستیم و از‌سوی‌دیگر، هنوز هم بر ساخت سدهای بزرگ اصرار می‌کنیم؛ برای مثال، آیا سد دوستی در مرز ایران و ترکمنستان به غیر ‌از آسیب به اکوسیستم رودخانه مهمی همچون هریرود و هزینه‌های بسیار زیاد، سود دیگری هم داشته است؟ سدهای دیگری همچون بختیاری یا اکباتان امروز در چه شرایطی هستند؟ سدسازی نه‌تنها سبب اشتغالزایی و رونق کشاورزی نشده بلکه در بلندمدت به نقطه‌ضعفی برای اقلیم ما تبدیل شده است. رودخانه‌ها بستری مناسب برای آرام‌زیستن ما انسان‌ها بوده و امروز طرح‌های متفکرانه انسانی همچون سدسازی بدون ارزیابی، سبب تخریب میراث ارزشمندی همچون تنوع زیستی، تأثیر منفی در اقلیم یک منطقه و مهاجرت‌های اجباری در بخش جوامع محلی شده است! باید این نکته علمی را با صدای رسا به گوش مسئولان، مردم و همه نهاد‌های متولی منابع آب رساند که امروز دشت‌های کشور با فرونشست بی‌سابقه‌ای روبه‌رو شده و مشاهده فروچاله‌های عمیق که حاصل برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی هستند، چندان دشوار نبود و روند بیابانی‌شدن شدت گرفته و متأسفانه امروز همچنان شاهد ادامه برداشت‌های بی‌رویه از همین دشت‌های ممنوعه و ساخت سدهای بی‌حاصل هستیم و این به‌آن‌معناست که ما با چشمان کاملا بسته به‌سمت سقوط تمدنی نزدیک می‌شویم!

*کارشناس ارشد محیط‌زیست

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۰۱ مرداد ۹۶ ، ۰۸:۳۶
پیمان صاحبی