رویکرد معاصر توسعه و علت بحران محیط زیست در ایران

ایرن - در رویکرد معاصر توسعه همچون رویکرد قدیم که حاکمیت بر آب مهم بود و هر حاکمی که سر چشمه را می گرفت سهم بخش های دیگر زندگی مردم را تعیین می کرد، کسی که بر سرچشمه نفت قرار دارد، سهم همه بخش های توسعه را تعیین می کند.

 

در ایران سالانه 1/5 برابر ژاپن "مهندس" تولید می کنیم (منبع:یونسکو)

 

پول نفت، خرج تولید انبوه مهندس

تصویر فوق داستان فهم توسعه و علت بحران زیست محیطی در جامعه ما را به خوبی نشان می دهد. همچنان توسعه سخت افزاری و مهندس محور.

این تصویر و آمار آن درست همان دقیقه ای است که باید کمی بیشتر بر روی آن درنگ و تامل کنند. زیرا از همین آمار می توان به خوبی وجه توسعه معاصر را فهمید. با توجه به مقوله نشانه شناختی این تصویر و آمار آن می توان به نکات توسعه و مشخصه های رویکردی توسعه معاصر ما پی برد. از این تصویر و آمار ساده مشخصات توسعه زیر استنباط می گردد:

رویکرد معاصر توسعه در ایران رویکردی است:

1. بالا به پایین

2.   پوپولیستی

3. عدد و رقم محور

4.   سخت افزاری

5. مهندسی بیش از همه مهندسی فنی و اقتصادی

6. مهندسی اجتماعی نه توسعه اجتماعی زیرا این دو متفاوتند. مهندسی اجتماعی کاملا از واژه های مشارکت و سرمایه اجتماعی استفاده می کند اما فقط شعار بوده و از بالا به پایین است.

7. تصویر محور: داستان مار معلم و کدخدای روستا. ما جامعه شناسان همان معلم هستیم که مثل مهندسان نمی توانیم تصویر خود مار را بکشیم. اصولا چنین جامعه ای دستاورد عینی می خواهد. توسعه عینی گرا و ملموس مخصوصا توسعه مبتنی بر قوه بصری.

8. کوتاه مدت

9.   ضد علوم انسانی

10.   بحران آفرین

11. عدم نیاز به مشارکت مردم. فقدان وابستگی به مردم.

 

در این رویکرد همچون رویکرد قدیم که حاکمیت بر آب مهم بود و هر حاکمی که سر چشمه را می گرفت سهم بخش های دیگر زندگی مردم را تعیین می کرد، کسی که بر سرچشمه نفت قرار دارد، سهم همه بخش های توسعه را تعیین می کند. سهم بخش قومیت ها، سهم بخش محیط زیست، سهم بخش زنان، و همه بخش های دیگر. و بر اساس همین تعریف و سهم شما را دعوت به مشارکت که در اصل معنایش همان تصویب گفتمان تعریف شده است می کند. اکنون مهندسان و مافیای بخش آب که همان حاکمان سرچشمه نفت هستند، بعد از اینکه دیگر کوهی و رودخانه ای نمانده تخریب نکنند و به سد تبدیل نکنند سراغ انتقال آب بین بخشی رفته اند. از خزر به سمنان. از خلیج به خراسان.  در همان حال آمارها نشان از مشارکت صددرصدی مردم در تعیین سرنوشت خود دارد.

جنبش زیست محیطی مردمی حامل بزرگترین نشانه­های عقیم بودگی این رویکرد توسعه است. مردم این بار خود آستین بالا زده اند و از سراسر کشور در قالب سمن ها و نیز تغییر رفتار فردی به نجات محیط زیست شتافته اند. برای نجات محیط زیست از دست این مهندسان و بولدوزرهایشان و مهر تایید نهادن بر سترون بودن این رویکرد، رویکردی که بیش از پیش مصدع حیات مردم و محیط زیست شده است. این رویکرد نوین مبتنی بر ایستادن بر سرچشمه نیست. و تنها بر اخلاق و وجدان و صداقت مردمی متکی است. رویکردی که:

1. پایین به بالا

2.   مردمی

3. کیفیت محور

4.   نرم افزاری و سخت افزاری

5. اخلاق محور

6. توسعه اجتماعی مبتنی بر سرمایه اجتماعی

7. عینی و ذهنی

8. بلند مدت

9.   مبتنی بر همه علوم

10.   پایدار

11. مبتنی بر مشارکت مردم. و وابسته به مردم است. 

*انور محمدی- دانشجوی دکترای جامعه شناسی دانشگاه تهران. 

منبع:ایرن